Doğu Afrika’da Hint Okyanusu kıyısındaki bir koyda yer almaktadır. Mombasa’yaSavaşta gidip yenilen ve yamyamlara yem olan Osmanlı askerlerinin başına gelenler adeta bir korku filmi gibidir.
Tarihte birçok savaş duyduk; bazıları iyi zaferler getirdi ve bazıları oldukça talihsiz kayıplardı. Ancak Osmanlı Devleti’nin “Kenya Seferi” olarak da bilinen Mombasa Savaşı daha önce pek isim yapmadı. Okuduğunuzda söylediklerimize hak vereceksiniz.
Osmanlı imparatorluğu; askeri, siyasi ve sosyal yönden gelişerek topraklarını önemli ölçüde genişletmişti.
Başlangıçta yeterli bir donanmaya sahip olmayan Osmanlı Devleti, zaman geçtikçe güçlenecek ve büyük bir donanmaya sahip olacaktı. İyi bir donanma, Akdeniz’e hakim olmak ve ticaret yollarını ele geçirmek demekti. 15. yüzyılın sonunda devlet, İstanbul’u fethederek Anadolu ve Arap vilayetlerine hakim olmaya başladı.Portekizlilere de meydan okumaya başladı.
Miraç yıllarında durgunluk dönemi başladı: 1481’de Fatih Sultan Mehmed’in ölümü üzerine tahta çıktı. II. Bayezid 31 yıl hüküm sürdü. Bu dönemler Osmanlı Devleti’nin savaştan, seferden, büyüme ve gelişmeden uzak olduğu yıllar olarak bilinmektedir. Devlet dursa bile Avrupalılar durmaz.
Baharat ve İpek Yolu gibi kıymetli ticaret yolları Asya’dan başlayıp Anadolu üzerinden Avrupa’ya uzanıyor ve bu yol üzerindeki devletler tüccarlardan aldıklarıyla zenginleşiyorlardı.
doğu zenginliği Avrupa için her zaman bir nimet olmuştur. Bu nedenle ticaret yollarına alternatif olarak yeni yollar bulmak ve Doğu’nun ağız sulandıran zenginliğinden yararlanmak amacıyla Avrupa’da coğrafi keşifler başlamıştır.
Her şeyin fitilini yakacak gemi ise 1497’de Portekiz’denyelken açtı.
Kaptan Vasco de Gama’ydı. Afrika’nın batı kıyısından Ümitburnu’na inmiş; Daha sonra Hint Okyanusu’na ulaştı.
Avrupalılar aradıkları yeni yolu bularak amaçlarına ulaşmışlardı. Bu bölgeler bir anda çok değerli hale geldi. Özellikle Portekizliler; Bu bölgelerde limanlar kurarak millileştirilemeyen topluluklara saldırmaya ve onları sömürmeye başladı. Portekizliler olağanüstü bir servete kavuştu Ancak vahşetleri her yere yayıldı. Bu, coğrafi olarak dağılmış insanları ortak bir düşmana karşı birleştirdi.
Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman sayesinde Hint Okyanusu’nun kapısı açıldı.
Sultan Selim’in Doğu Seferleri sonucunda Mısır’daki Memlûk hakimiyetine son verilerek Kızıldeniz çevresinde hakimiyet sağlanmıştır. Legal ise Safevilerin üzerine yürüdü ve topraklarını Basra Körfezi’ne kadar genişletti. Kızıldeniz ve Basra KörfeziOsmanlı’nın Hint Okyanusu’na açılan kapısı olacaktı.
Bundan sonra Hint Okyanusu’nda çatışmalar devam etti.
III. Murat döneminde Müslümanlar, Portekiz’in Somali ve Kenya’daki zulmünden bıkmış ve Osmanlı Devleti’nden yardım istemiştir. Burada deniz yolculuklarının başında Yemen Valisi Hasan Paşa oradaydı. Hasan Paşa, bu görev için Türk denizci Emir Ali Bey’i seçti. 1585 yılında Buyruk Ali Bey komutasındaki bir deniz kuvveti bölgeye ulaşmıştı.
Takvim sayfası 1586’yı gösterdiğinde tek gemiyle Doğu Afrika’ya giden Buyruk Ali Bey bir Portekiz gemisine el koydu.
doğu kıyısında Mogadişu’dan Mombasa’ya Portekiz yönetimini yıkıp bir Portekiz gemisine el koydu, Somali ve Kenya’yı Osmanlılara bağlayarak Yemen’e döndü. Bu başarının arkasında tabii ki yöre halkının takviyeleri vardı.
Mombasa, Portekizliler için çok değerli bir limandı.
Osmanlı’nın bölgeden çekilmesinden sonra Portekizliler bu değerli bölgeyi yalnız bırakmadı. Saldırılarına devam ettiler ve büyük katliamlar yaptılar, bunu Yemen Beylerbeyi duydu. Hasan Paşa, 1589’da bölgeye yeni bir sefer düzenlemeye karar verdi. İlk yolculuğundan tam dört yıl sonra tekrar Doğu Afrika kıyılarına yelken açtı. Ancak Osmanlı askerlerinin gözden kaçırdığı bir nokta vardı ki bu da canlarıyla sonuçlanacaktı.
Portekizliler bu kez oldukça hazırlıklıydı. Çünkü ellerinde, Osmanlılara karşı kullanacakları, Afrika ormanlarında yaşayan yamyamlar olarak bilinen “Zimba Kabilesi” vardı.
Ellerinde binlerce mızrakla bekleyen yamyam kabilesi, Portekizlilerden aldıkları emirle Mombasa şehrini kuşattı. Şehri savunan Osmanlı denizcilerinin sayısı çok azdı. emir ali bey yamyamların karadan saldırması ihtimaline karşı topçu takviyesi için tüm gemilerini kıyıya yaklaştırmıştı. Ancak kabile saldırmadı. Çünkü bunun da bir nedeni vardı.
Mombasa dışında 5 Mart 1589’da 18 modülden oluşan Portekiz donanması ortaya çıktı. Osmanlı askerleri bu baskını hiç beklemiyordu. Portekizlilerin komutanı Souze Countinho, kabileye Buyruk Ali’ye saldırma emri verdi.
Osmanlı donanması hem yamyamlarla hem de Portekizlilerle denizden savaşıyordu.
Donanma bir gecikmeden sonra yenildi ve Mombasa’yı ele geçirmek zorunda kaldı. Tarihçi Yılmaz Öztuna “Doğu Afrika’daki Türkler”Yazısında savaşın sonucu için şu cümleleri kullanır:
“Mombasa Türklerden alındı, Emir Ali Bey esir alındı ve Lizbon’a götürüldü. Türk leventleri güneybatıya, Tanganyika’ya kaçtı. Ancak Güneydoğu Afrika’yı harap eden Bantu ırkından Zimba’nın eline geçtiler. yamyam olan Zimbalar,Yakaladıkları Türk leventlerini kızartıp yediler.”
Kaynaklara göre Mombasa’ya giden Osmanlı askerlerinden haber alınamadı, bir kısmı aşiret tarafından yenildi, bir kısmı da ömür boyu Portekiz gemilerinde köle olarak kürek çekti. Tarihe Mombasa Muharebesi olarak geçen bu savaş, Osmanlı Devleti’nin Doğu Afrika kıyılarındaki faaliyetlerini bitirdi.Tarihte görülmemiş bu vahim olay maalesef Türk leventleri için beklenmedik bir son oldu.
